12 przykazań logopedycznych
Prawidłowy rozwój mowy dziecka zależy od warunków środowiska, w którym wychowywane jest dziecko. Błędy wychowawcze otoczenia niosą zawsze mniej lub bardziej negatywne konsekwencje dla dziecka.
Poniższe zalecenia przybliżają optymalne warunki do prawidłowego kształtowania się mowy dziecka.
- Narządy mowne kształtują się i zaczynają funkcjonować już w życiu płodowym. Zarodek, a przede wszystkim jego organy, które przechodzą aktywny wzrost są bardzo wrażliwe na bodźce fizyczne i chemiczne – zarówno te sprzyjające jak i te niekorzystne. Przyszła matka powinna więc dbać o swe zdrowie i dobre warunki życia (unikać narkotyków, alkoholu, kontaktu z zakaźnie chorymi, promieniowania, hałasu…).
- Dziecko uczy się mowy poprzez naśladownictwo. Wypowiedzi otoczenia powinny więc być dźwiękowo poprawne. Do dziecka trzeba mówić wolno; wymowa powinna być dokładna
i wyraźna. Jeśli dziecko będzie miało właściwy przykład jego mowa będzie kształtowała się poprawnie pod względem słownikowym, składniowym, fleksyjnym i gramatycznym. - Już od pierwszych dni życia dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową
i słowną otoczenia. Początkowo uśmiechem, ruchem rączki, przegięciem ciałka; a następnie reakcjami głosowymi. Przyczyną braku takich zachowań może być osłabiony słuch. Jeśli rodzice podejrzewają taką ewentualność – koniecznie trzeba zasięgnąć porady lekarza. - Należy zwrócić uwagę na reakcje dziecka wywołane aktywnością otoczenia. Jeśli do
6 miesiąca dziecko nie głuży i jest mało ruchliwe – trzeba wywołać u niego obie te czynności. Głużenie to odruch bezwarunkowy oznaczający dobre samopoczucie dziecka. U zdrowego dziecka pojawia się między 2 – 4 miesiącem życia. Rozwój ogólnej sprawności ruchowej wpływa na rozwój mowy i na odwrót: opóźnienie w chodzeniu, samodzielnym ubieraniu łączy się często z opóźnieniem w mowie i różnymi jej zaburzeniami. - Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mownych – rozszczep wargi, dziąseł lub podniebienia, zniekształcenia w układzie szczęk, uzębienia – należy udać się z nim do chirurga lub ortodonty. Wszystkie wymienione nieprawidłowości mogą przyczynić się do powstania zaburzeń mowy.
- Jeśli dziecko jest leworęczne, w okresie kształtowania się mowy nie wolno zmuszać go do posługiwania się ręką prawą. Między rozwojem sprawności ręki a rozwojem mowy istnieje związek: u dziecka praworęcznego ośrodki mowy są w lewej półkuli mózgu,
a u leworęcznego – w prawej. Naruszenie w tym okresie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej prowadzi często do opóźnienia umiejętności mówienia, a bardzo często nawet do zaburzeń mowy – w szczególności do jąkania. - Kiedy dziecko zaczyna samo coraz więcej mówić – nie należy gasić tej skłonności obojętnością, czy kąśliwymi uwagami. Otoczenie powinno raczej słuchać z uwagą i powagą każdej wypowiedzi dziecka, podtrzymywać jego opowiadanie poprzez odpowiedzi i stosowne pytania. Naturalna potrzeba mówienia będzie prowadzić do podejmowania przez dziecko prób „dopasowania” własnego sposobu mówienia do wymowy otoczenia, co prowadzi do opanowania poprawnej wymowy.
- Należy unikać powtarzania języka dziecięcego, bowiem to utrudnia dziecku przyswajanie poprawnej wymowy. Zwracając się do dziecka należy mówić zawsze prawidłowo, poprawnie gramatycznie, powoli i wyraźnie.
- Należy zwrócić uwagę czy rozwój mowy dziecka przebiega prawidłowo.
- Z chwilą zdobycia przez dziecko umiejętności operowania zdaniem rozpoczyna się okres ożywionego mówienia. Dziecko głośno odzwierciedla swoje przeżycia, zdarza się przy tym, że pewne wyrazy wymawia nieprawidłowo. Nie należy go jednak zmuszać do wielokrotnego powtarzania wyrazu w poprawnym brzmieniu, bo to może wywołać
u niego awersję do mówienia. Trzeba przy innej okazji umiejętnie powtórzyć słowo
w poprawnej wersji. - Skłonność dziecka do mówienia przybiera nową postać w okresie swoistej mowy dziecięcej, a więc między 3 a 7 rokiem życia. Dziecku nie wystarcza już monolog, zaczyna zwracać się do rówieśników, starszych, referuje im swoje obserwacje, doświadczenia.
W wielu tych wypowiedziach są odstępstwa od obowiązującej normy. Powoli są one eliminowanie przez echolalię i autokorekcję. Dziecko zauważa pomyłki i coraz częściej je poprawia. Cierpliwość i takt otoczenia pozwoli traktować to jako cenne ćwiczenia językowe. - Jeśli mimo wszystko nie udało się zapobiec zaburzeniom mowy – nie wolno opuszczać rąk. Logopedzi są w stanie pomóc dziecku przy współpracy rodziców i wychowawców.
Literatura:
1. Juszczak- Guca J.: „XII przykazań logopedycznych” [w:] „Bliżej przedszkola”
Opracowała: mgr Agnieszka Chmielewska – logopeda
